"Gdybym mógł prosić o śmierć, to o zwyczajną. Nie czarnobylską"

Kiedy kilka tygodni temu natrafiłam na recenzję Czarnobylskiej modlitwy u Kasi z bloga Kącik z książką, wiedziałam, że muszę wreszcie zapoznać się z twórczością niezwykle cenionej w Polsce Noblistki – pochodzącej z Białorusi Swietłany Aleksijewicz. Reportaż czarnobylski skusił mnie od razu, bo od kilku lat interesuję się działalnością ekipy Napromieniowani.pl i coraz intensywniej zgłębiam temat katastrofy elektrowni jądrowej z kwietnia 1986 roku oraz tego, jakie przyniosła ona skutki. Nie przypuszczałam nawet, że reportaż Aleksijewicz tak brutalnie otworzy mi oczy i tak mocno wedrze się do mojego umysłu…

Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości

Tak naprawdę wcale nie chcę Wam o tej książce pisać. Mam wrażenie, że każde przygotowane przeze mnie słowa będą nieodpowiednie, niewystarczające, bezsensowne. To jest po prostu jedna z tych książek, które powinno się przeczytać bez zbędnego zagłębiania w cudze recenzje, bez analizowania słów krytyków literackich, bez zastanawiania się “po co” i “na co”. Czarnobylska katastrofa to nie jest zamknięty rozdział w historii świata, to nie jest pieśń przeszłości, nie jest to odległa, niejasna fantazja. Jest to zdarzenie, które odcisnęło piętno na nas wszystkich i którego skutki świat odczuwać będzie jeszcze przez setki lat. Ludzie, którzy pracowali przy reaktorze, którzy walczyli ze skutkami katastrofy, którzy żyli w okolicy elektrowni, którzy musieli przymusowo pracować na tych terenach i ci, którzy z tych terenów zostali wysiedleni – oni wszyscy stali się rozmówcami Swietłany Aleksijewicz. Żołnierze, robotnicy, strażacy i ich żony, matki, siostry, córki. Dzieci, które urodziły się w ’86 i później. Dzieci, które widziały śmierć rodziców i kolegów. Starsi ludzie, którzy siłą nie dali wyrwać się z czarnobylskiej ziemi. Wiele głosów, jeden ból. Nie przypominam sobie, aby kiedykolwiek wcześniej książka zadawała mi fizyczny ból. Czytałam Czarnobylską modlitwę z ogromnym zainteresowaniem, ale jednocześnie co kilka stron musiałam odwracać wzrok, zaciskać zęby, odkładać czytnik i nabierać głęboko powietrza. Nie da się tej książki pochłonąć za jednym zamachem, nie da się przebiec przez nią wzrokiem i przerzucać kartkę za kartką. Chłonie się ją pomalutku, cierpliwie, z grymasem bólu pojawiającym się na twarzy. Ale jest to dobry ból. Ból, który pokazuje, że czytelnik żyje, że ma uczucia. Obraz, jaki pozostawiły po sobie wydarzenia z roku ’86 jest wstrząsający, krwawy, brudny, niełatwy w odbiorze. Aleksijewicz opisuje prawdę z dbałością o detale – pozwala swoim rozmówcom na wiele – epatowanie cierpieniem, silne emocje, bolesne wspomnienia z przeszłości. Nie ma tu łzawych historyjek, choć podczas lektury ma się ochotę wyć – z rozpaczy, z bólu, z przerażenia. Co boli najbardziej to to, że na cierpienie ofiar czarnobylskiej katastrofy największy wpływ mieli inni ludzie. Można by ich tłumaczyć niewiedzą, ale nawet kiedy wielkie umysły radziły, walczyły, starały się coś zmienić – nie były dopuszczane do głosu. Od setek lat nie zmienia się jedno – że to ludzie ludziom gotują taki los. Świadectwa ludzi, którzy najbardziej odczuli na sobie skutki katastrofy z kwietnia ’86 na długo pozostaną w mojej głowie. Książka Aleksijewicz nie jest zwyczajnym reportażem dla ciekawych świata – to wstrząsający dokument, który każdy powinien poznać. Bo zbyt długo wokół Czarnobyla unosiła się aura tajemnicy i niewiedzy. Warto wiedzieć więcej, warto poznać prawdę o tym, co dzieje się wokół nas. Bo właściwie sami nie możemy mieć pewności, czy śladów tamtej tragedii nie mamy w zasięgu wzroku. Moja ocena: 10/10
Książka przeczytana w ramach wyzwań: ‘WyPożyczone’, ‘WielkoBukowe Wyzwanie 2017’, ‘Łów Słów’ oraz ‘Czytelnicze wyzwanie 2017’ (kategoria: Reportaż). Przeczytaj również:

• recenzja książki Umysł w ogniu
• recenzja książki Invictus. Igrając z wrogiem